سخنِ سازِ مَلِک

این مطلب در شماره 1666 ، 18 بهمن روزنامه شرق منتشر شد.

در میان مشاهیر ویولن‌نوازی رادیو و برنامه گلها، اسدالله ملک (1380-1320) از همه جوان‌تر بود. او از آخرین شاگردان ویولن استاد «ابوالحسن صبا» بود که در واپسین سال‌های حیات استاد، از او مشق نوازندگی گرفت. بر این اساس، از نخستین نسل شاگردان ویولن صبا بین 20 تا 30 سال کوچک‌تر بود. ملک در خاندانی اهل هنر پرورده شد و برادر بزرگش حسین ملک (1378-1304) سنتورنوازی شناخته‌شده است. ملک به هنرستان موسیقی هم رفت و از محضر کسانی چون روح‌الله خالقی بهره‌مند شد. اما گویا ویولن‌نوازی را بیش از همه نزد شاپور نیاکان (1372-1305) آموخت، چرا که علاوه بر گواهی برخی آگاهان، نشانه‌هایی از تاثیر نوازندگی این هنرمند کمتر شناخته شده را در سبک شخصی ملک می‌توان شنید. مجموع این عوامل او را همچون دیگر ویولن‌نوازان آن عصر رادیو، به بلوغ زودرس هنری‌ رسانید؛ چنان‌که بر اساس گفته‌ها در 17سالگی با دو ساز ویولن و کمانچه وارد ارکسترهای رادیو شد و در خارج از رادیو هم فعالیت‌های گسترده‌ای را آغاز کرد که از جمله آنها تدریس در هنرستان موسیقی و تشکیل ارکستری کوچک به همراه روانشاد جلال ذوالفنون (1390-1316) بود.

ایرج بسطامی

من مانده‌ام تنهای تنها...

ایرج بسطامی ‌آوازه‌خوان بی‌بدیل ایران شاید اگر چند سال پیش در چنین روزهایی تن به آوار فروریخته بم نسپرده بود، امروز از شاهکارهای تازه‌اش می‌نوشتیم و تنها به گفتن از او و کوچ زودهنگامش از دنیای هنر قناعت نمی‌کردیم. چنین روزهایی خاطره سنگین زلزله بم را در خود دارند و ضایعه از دست دادن حنجره‌ای که صداها و کلام‌ها در اوج و فرودش طرح دیگری به خود می‌گرفتند؛ حنجره‌ای که مانند نداشت. امروز اما تنها می‌توانیم به یادگارهای یکتای ایرج بسطامی‌ گوش بسپاریم و هم‌کلام با او بخوانیم: من مانده‌ام تنهای تنها... ایرج بسطامی‌ در سال ۱۳۳۶ در بم به دنیا آمد و تا قبل از بروز زلزله دلخراش این منطقه، در همین شهر زندگی می‌کرد. او موسیقی را نزد عموی خود، یدا... بسطامی ‌فرا گرفت، سپس برای تکمیل آموزه‌هایش به تهران آمد و از محضر استاد محمدرضا شجریان بهره برد. وی از پنج سالگی به خواندن آواز علاقه داشت و هر یک از اعضای خانواده، از جد پدری گرفته تا پدربزرگ و پدر در زمینه خواندن آواز و زدن سازهای مختلف تجربه داشتند و ایرج نیز در کنار آنها با اصول موسیقی آشنا شد. سپس به فراگیری دستگاه‌های موسیقی نزد پدر خود پرداخت. بسطامی‌ از سنین نوجوانی تحت تعلیم عموی خود یدا... بسطامی قرار گرفت که با سرپرستی وی گروهی با همکاری برادران بسطامی تشکیل شد که در رادیو و تلویزیون آن زمان و اردوهای رامسر اجرای برنامه داشتند. بعد از فوت یدا... بسطامی، ایرج برای فراگیری آواز و ردیف‌های آوازی نزد استاد شجریان آمد و به‌رغم مشکلات راه و مسافت زیاد، هفته‌ای یک‌بار به عشق فراگیری آواز از بم به تهران می‌آمد.

گلگشتی بر زندگی همایون خرم

همایون خرم، آهنگساز و نوازنده برجسته ویلون، ۲۸ دی‌ماه ۱۳۹۱ در بیمارستان دی، در تهران در اثر سرطان روده در هشتاد و دوسالگی درگذشت.

همایون خرم در ۱۳۰۹ در بوشهر متولد شد. مادرش به موسیقی و به ویژه دستگاه همایون در موسیقی ایرانی علاقمند بود و از این‌رو نام فرزندش را همایون گذاشت. همایون موسیقی را در هفت‌سالگی با نواختن نی آغاز کرد و در یازده‌سالگی به آموختن ویولن نزد ابوالحسن صبا پرداخت.

ملوک خانم و ضرب

 بانو ملوک کاشانی از خوانندگان مطرح اواخر دوره ی قاجار تا اواخر دوره ی پهلوی بود.

نام فامیل وی کاشانی بود ولی به واسطه ی این که در مجالس همیشه همراه خواندن، خودش تمبک نیز می نواخت، واژه ی ضرابی بیش از کاشانی به عنوان شهرتش شناخته شد. نوازندگان تمبک (یا به قول قدما ضرب) از دسته نوازندگانی بودند که می بایست غیر از نوازندگی در مجالس ، هنرهای دیگری نیز داشته باشند تا بتوانند مجلس را برای اجرای برنامه ی اصلی آماده کنند. علیرغم آنکه همواره از ایشان به عنوان دونپایه ترین قشر نوازندگان یاد شده است، اما پرکارترین و به نظر نگارنده ی این سطور، هنرمند ترین قشر نوازندگان نیز بوده اند. (اینجا منظور نوازندگان حرفه ای این ساز است و نه صرفا همراهی کنندگان دیگران با تمبک).

بربت ساز عصر ما

"استاد ابراهیم  قنبری‌مهر" با نام اصلی "ابراهیم مشهدی قنبر" مرداد ماه سال ۱۳۰۷در تهران به دنیا آمد. در همان کودکی پدرش را از دست داد و در ۱۱سالگی مدرسه را رها کرد و به کار مشغول شد.  ابتدا شاگرد حلبی‌سازی و سپس آهنگری شد و سرانجام به کار نجاری روی آورد.

 

فرهاد؛ از «دیروز» تا «جمعه»