نکاتی درباره محدودیت های تکنیکی تار (1)

کوک تار: نحوه کوک شدن تار اهمیت زیادی در نوشتن قطعه برای این ساز دارد؛ نوع ساختار این ساز، از شکل کاسه گرفته تا پوست، مکانیزمی تولید کرده که تار امکان ماندگاری صدای زیادی داشته باشد، به همین علت در حین ارتعاش یک نت، نتهای دیگری هم مرتعش میشوند (منظور هارمونیکها نیستند) که این نتها از سیمهایی آزاد تولید میشود. به همین خاطر بهتر است برای هر گام یا دستگاه فقط از کوکهای مناسب همان دستگاه یا گام استفاده کنیم مثلا در اجرای قطعه ای در گام دو ماژور، سیم ها را به صورت، دو، سل، دو، دو کوک کنیم و یا در اصفهان سل، دو، سل، ر، ر کوک کنیم. 

باربد و نکیسا در موسیقی ایران

در دربار خسرو پرویز دو ترانه ساز و رامشگر معروف بود، یکی باربد (یک) و دیگری سرکش. سرکش در آغاز حائز مقام اول بود و برای حفظ پایگاه خودش پیوسته باربذ را که رامشگری جوان و از مردم مرو بود از حضور شاه دور می داشت. اما باربذ حیله ای کرد و آواز خویش را به گوش خسرو رسانید و از آن پس مقرب شد. ...او در ملاقات اول دستان یزدان آفریذ را برای خسرو خواند، بعد دستان پرتو پرخار را به سمع او رسانید که همان شادمانی را می بخشید، که توانگری از پس درویشی می بخشد، پس از آن دستان سبز اندر سبز را خواند و نواخت چنانکه شنوندگان از آهنگ زار زار ابریشم رود و از زیر و بم سرود خواند او مجذوب و مبهوت شدند....» (نقل از ثعالبی، از کتاب ایران در زمان ساسانیان).

بهترین مکان خانه برای پیانو کجاست؟

برای اینکه بهترن نقطه برای قرار دادن پیانو را در خانه پیدا کنید، لازم است بدانید که کجا نباید این ساز را بگذارید. در این مطلب شما را راهنمایی می کنیم تا یک جای کاملاً مناسب برای پیانو خود پیدا کنید.

دمای هوا و محیط
برای پیدا کردن یک جای مناسب برای پیانو، لازم است که در مورد دمای هوا و محیطی که می خواهید پیانو را در آن قرار دهید کاملاً دقت کنید... نکته خیلی مهم این است که پیانو باید در یک دمای ثابت قرار بگیرد. پیانو نباید جایی باشد که دمای آن مدام عوض شود. (شبها سرد و در طول روز گرم و یا بالعکس...). عزم خود را جزم کنید تا اتاقی را انتخاب کنید که دمای سیستم گرمایی آن در زمستان پایین و در تابستان خیلی گرم نباشد.

دمای ثابتی حدود 20 سانتیگراد و درصد رطوبت بین 45 و 60 درصد مناسبترین دما است. می توانید یک رطوبت سنج خریداری کنید و به دیوار بچسبانید تا از میزان رطوبت و دما اطلاع پیدا کنید.

دف

دف

دف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می شود.

این ساز شبیه به دایره ولی بزرگ‌تر از آن است. چنانکه از کتاب‌های موسیقی و نوشته‌ها و اشعار بر می‌آید، در دوره اسلامی ایران، این ساز برای پشتیبانی از ساز و حفظ وزن به کار می‌رفته و رکن اصلی مجالس عیش و طرب و محافل اهل ذوق و عرفان بوده که قوالان هم با خواندن سرود و ترانه آن را به کار می‌بردند. در کتاب‌های لغت در معنی دف یا دایره می‌نویسند: آن چنبری است از چوب که بر روی آن پوست کشند و بر چنبر آن حلقه‌ها آویزند.

صدای سه تار و کوک ها

در ابتدا متذکر می شوم استاد احمد عبادی در طی دو نوار با عنوان " شیوه های نوین کوک سه تار" کوک های مختلفی را معرفی کرده اند که دراینجا مرجع ما بیشتر آنها می باشند :

یکم ) کوک های سه گاه :
لطفا پیش از معرفی کوک ها این نکته ها را برای همه کوک ها در نظر بگیرید البته برای نمونه کوک اول بیشتر توضیح داده شده است :
- شاهد درجه سوم هر گام می باشد .
- شاهد گوشه زابل نت پنجم هر گام می باشد .
- شاهد مویه درجه ششم هر گام می باشد .
- شاهد سه گاه درجه هشتم هر گام می باشد و در ضمن نت قبل از شاهد یعنی درجه هفتم همیشه ربع پرده بالاتر می رود .1- دو – سل – دو – دو : این کوک ، کوک ماهور می باشد که می توان همه دستگاهها را در آن نواخت و به نوعی کوک بین المللی سه تار می باشد ( مثلا در ویلن کلاسیک همیشه سیم های ویلن " می لا ر سل " کوک می شوند که ویلن ایرانی هم همه دستگاهها را می توان در این کوک نواخت ولی به علت هایی که در ادامه برایتان بهتر روشن می شود به علت این همه کوک های متنوع بیشتر پی خواهید برد ) .
که پرده های ساز به ترتیب می شوند :
دو – ر – می کرن ( شاهد) – فا – سل ( زابل) – لا کرن ( مویه ) – سی بمل ( کرن در مخالف ) – دو ( مخالف)2- چپ کوک ( صدای زن ) : دو – سل – دو – می کرنکه پرده های ساز عینا به ترتیب شماره 1 می باشند و علت اینکه کوک سیم بم را می کرن کوک می کنیم این است که شاهد سه گاه در این کوک نیز می کرن است که بنابراین در اجرای چهار مضرابها نت شاهد ( که معمولا زیاد تکرار می شود و حالت دستگاه را معرفی می کند) مدام با ضربه زدن به این سیم شنیده می شود و حالت بسیار خوشایندی به گوش شنونده می رساند و می توان نتیجه گرفت تکامل یافته کوک شماره 1 است .3- دو – فا – دو – دو ( صدای مرد) :این نیز یکی از کوک های بین المللی ( یا بهتر بگویم بین الدستگاهی ) سه تار است که همه دستگاهها را می توان در آن نواخت .
که پرده های ساز به ترتیب می شوند :
فا – سل – لا کرن (شاهد) – سی بمل – دو – ر کرن – می بمل ( می کرن در مخالف) – فا ( مخالف) 4- راست کوک : دو – فا – لا کرن – دو این کوک نیز کوک فرعی است که از کوک شماره 3 منشعب می شود و پرده های ساز دقیقا مانند فوق می باشند .5- دو – سل – لا کرن – فا ( کتاب هنرستان استاد خالقی )این کوک نیز کوک فرعی است که از کوک شماره 3 منشعب می شود و پرده های ساز دقیقا مانند فوق می باشند . البته دقت کنید که هر چند در این کوک سیم زرد سل و بم فا کوک می شود نت شاهد همچنان در سیم مشتاق ( سوم ) حفظ می شود.6- دو – سل – ر – ر ( راست کوک )این نیز یکی از کوک های بین المللی سه تار است که همه دستگاهها را می توان در آن نواخت .
که پرده های ساز به ترتیب می شوند :
سل – لا – سی کرن – دو – ر – می کرن – فا ( در مخالف فا سری می شود) – سل ( مخالف)7- دو – سل – سی کرن – ر که کوک فرعی شماره 6 است و پرده های ساز مانند گذشته می باشد ولی چون نت شاهد را روی سیم سوم کوک می کنیم بسیار زیبا می شود . 

* کوک های زیر نیز توسط استاد عبادی معرفی شده اند که لطفا خودتان بررسی کنید :8- دو – سل – فا – می کرن 
9- دو – سل – لا کرن – می کرن
10- دو– فا – می بمل – ر کرن
11- دو – فا – سل – می کرن
12- دو – سل – ر کرن – می کرن
13- دو – فا – می کرن – ر کرن
14- دو – سل – لا – فا دیز
15- دو – فا – ر کرن – ر کرن

دوم : دستگاه چهارگاهدر چهارگاه نت اول گام شاهد نت سوم زابل و نت ششم مخالف است و در گوشه حصار درجه چهارم گام نیم پرده پایین می آید.1- دو – سل – دو– دو :که پرده های ساز عبارتند از :
دو ( شاهد) – ر کرن – می ( زابل) – فا ( فا دیز در حصار) – سل – لا کرن (مخالف) – سی – دو 2- دو – سل – ر – ر :که پرده های ساز عبارتند از :
سل ( شاهد)– لا کرن – سی – دو – ر – می کرن (مخالف) – فا دیز – سل 3- دو – فا – دو – دو :که پرده های ساز عبارتند از :
فا – سل کرن ( این پرده بر روی سه تار معمول نمی باشد ولی جای آن روی نت فا دیز قرار می گیرد) – لا – سی بمل – دو – ر کرن ( مخالف) – می – فا 

* کوک های زیر نیز توسط استاد عبادی معرفی شده اند که خودتان بررسی فرمایید :4- دو – سل – دو – می کرن ( فا دیز – ر کرن – لا کرن )
5- ر – سل – سل – ر ( فا دیز – می کرن – لا کرن )

معرفی ساز سه تار

1:
سه تار از خانواده ی تنبور قبل از اسلام می باشد. کاسه ی آن از چوب درخت توت ساخته شده و دارای بیست و پنج یا بیست و شش پرده می باشد. از نام آن بر می آید که دارای سه سیم است. اما یک سیم چهارم نیز بعدها به آن افزوده شده است. این افزایش به نوازنده ی سه تار قرن دوازده هجری شمسی، مشتاق علی شاه، تعلق می یابد.