نحوه کوک کردن سنتور

قبل از کوک کردن سنتور بهتر است کمی در مورد تئوری کوک و فواصل اطلاعات داشته باشیم.

بسامد یا همان فرکانسی که از سیم سنتور منتشر می‌شود بستگی به طول سیم و جنس آن دارد. ما با کشیدن سیم ساز یا شل کردن آن تنها طول آن را هرچند بصورت نامحسوس تغیر می‌دهیم.

کوک ساز تنها بلند و کوتاه کردن طول سیم است!

این مسئله در سازی مانند سنتور بسیار واضح و هویدا است. طول سیم سنتور از نت‌های پایین‌تر تا نت‌های بالاتر کاهش پیدا می‌کند و صدای سنتور از بمی به زیری می‌رود یا به بیانی دیگر بسامد صدا بیشتر می‌شود. پس:

یا

بسامد صدا=	1
	طول سیم

در سازهایی مانند سه تار و تار که پرده‌بندی روی دسته‌ی ساز است نوازنده با گرفتن قسمتی از دسته و قرار دادن انگشت خود بروی سیم تنها طول سیم را کوتاه و بلند می‌کند.

در موسیقی ایرانی و همچنین کلاسیک غربی این فواصل بین نغمه‌ها (نت‌ها) هستند که مهم می‌باشد.

می‌توان گفت جمله‌ی بالا بدین معناست که برای مثال در سنتور ایرانی فاصله‌ی بین نت فا بکار و سل بکار باید به اندازه‌ی یک طنینی یا یک پرده باشد. بصورت شماتیک:

در عصر حاظر به این علت که بیشتر از همنوازی و هارمونی در موسیقی ایرانی استفاده می‌شود برای هر نت یا نغمه بسامدی خاص درنظر میگرند که هم اصول فواصل در آن رعایت شده و هم بتوان ساز را با هر دستگاه تیونری کوک کرد و هم اینکه سازهای یک گروه موسیقی با هم هم‌صدا باشند. باز هم لازم بذکر است که این کار تنها برای اصل هارمونی و هم‌صدایی سازها رعایت می‌شود و ضرورتی ندارد که بر فرض نت سل ساز سنتور شما حتما ً 391.5 Hz فرکانس داشته باشد.

ولی در اینجا برای استاندارد کردن سازها همان مقادیر پیش فرض مرجع قرار داده می‌شود تا همه یک نوع صدا بدست آورند.

ثابت گرفتن فرکانس یک نت تنها برای هم‌صدایی سازها و هارمونی آنها می‌باشد

پس اگر شما بخواهید سنتور خود را در دستگاه شور کوک کنید بایستی مطابق زیر سیم‌های سنتور را تغییر دهید:

می	کرن	EÞ
فا	بکار	F
سل	بکار	G
لا	کرن + پشت خرک بمل	AÞ , G#
سی	بمل	Bb یا A#
دو	بکار	C
ر	بکار و کرن (سیم زرد یا سفید)	D
می	بمل	D# یا Eb
فا	بکار	F
کوک شور

بصورت تصویری داریم:

نکاتی چند در مورد کوک سنتور:

1. کوک سنتور کاری‌ست بسیار زمان بر و هنرمند باید تحملی قوی داشته باشد.

2. اگر ساز بصورت گوشی کوک شود بمرور زمان گوش هنرمند به صداها حساس شده و در زمان کمتری می‌تواند سنتور را کوک کند.

3. سیم سنتور در قلاب‌های دو طرف ساز بایستی بدرستی پیچانده شود در غیر اینصورت کوک خالی می‌شود و سیم تحمل کشش نخواهد داشت.

مرحله‌ی اول: سیم‌کشی سنتور

1)   برای شروع به کوک فرض می‌شود یکی از خرک‌ها بدون سیم است. پس در ابتدا سیمی را به اندازه‌ی طول همان خرک با حساب کردن فاصله‌ی پیچاندن به دور گوشی سنتور و مقداری برای پیچانیدن و انداختن بدور قلاب در نظر میگیریم و آن را باز می‌کنیم.

در این مرحله به صلاح نمی‌باشد که سیم بریده شود.

2)    در مرحله‌ی بعد باید سیم را بصورت زیر بشکل حلقه در آورد

3)    قسمت تقاطع سیم‌ها و دنباله‌ی آن را باید به محکمی با ابزاری مانند دم‌باریک یا گازانبر گرفت تا به هیچ وجه تکان نخورد

4)    قسمت حلقوی شکل باید پیچانده شود تا پیچی یکنواخت و محکم بدست آید. در شکل زیر یک گره‌ی خوب را ملاحظه می‌کنید:

در اینجا اگر گره مانند شکل زیر بد پیچانیده شود سیم کوک خالی می‌کند. یعنی تنها یک سیم نباید به دیگری پیچانیده شود بلکه باید هر دو طرف سیم بصورت مساوی و هم‌زمان به هم پیچیده شوند

-اگر قسمت حلقه بسیار کوچک یا بسیار بزرگ گرفته شود ، احتمال بریده شدن سیم وجود دارد.

-اگر سیم نامرغوب باشد در این مرحله خیلی راحت بریده می‌شود. حتما ً سعی کنید از سیم مرغوب استفاده کنید.

5)    سیم اضافه‌ی حلقه را بدرستی باید برید تا به دست یا لباس در آینده گیر نکند.

6)    حلقه را به سیم‌گیر بیاندازید.

7)    سیم را کشیده و به سمت دیگر (گوشی‌های سنتور) می‌بریم

8)    حال در این مرحله با احتساب مقداری برای پیچانیده شدن بدور گوشی سیم را می‌بریم.

9)    سیم را به درون سوراخ سیم‌گیر می‌اندازیم و سیم را از بالا به سمت راست می‌کشیم تا سیم پیچانده شده بصورت یکنواخت و منظم درآید.

1

باید باید چک کرد که سیم دقیقا ً درون شکاف‌های تعبیه شده بیافتد. و هنگامی که سیم کمی محکم شد کار انداختن سیم به پایان رسیده است.

مرحله دوم: کوک

در اینجا چند روش مختلف برای کوک سنتور وجود دارد.

ساده‌ترین راه استفاده از دستگاه تیونر (tuner) است. که نرم‌افزارهای آن نیز برای سیستم‌عامل ویندوز نیز وجود دارد. نرم‌افزارهایی مانند AP Tuner و PitchPerfect Musical Tuner. نرم‌افزارهایی دیگری نیز وجود دارد ولی کار با این دو ساده‌تر از بقیه می‌باشد و AP Tuner بصورت مجانی کار می‌کند.

شما می‌توانید سیم سنتور را آرام آرام بپیچانید تا سیم محکم‌تر شود و با انتهای مضراب به صورت برعکس سیم مورد نظر را به صدا درآورید تا به صدای مطلوب برسید. فرضا اگر سیم نت سل می‌باشد باید اینقدر با سیم آرام آرام بازی کنید تا عقربۀ نرم‌افزار یا دستگاه تیونر درست مقابل G باشد.

همانطور که در بحث نسبی بودن کوک گفته شد در این نرم‌افزارها نیز می‌توان میزان فرکانس پیش‌فرض را تغیر داد.

روش دیگر برای کوک بصورت گوشی می‌باشد که روش زمان‌بریست ولی برای هنرجو واجب است که بتواند این کار را انجام دهد زیراکه دستگاه و نرم‌افزار همیشه در اختیار ما نیست. (برای مثال خالی شدن کوک را هنگام اجرا در کنسرت تصور کنید)

1)    در این روش اگر کل سنتور کوک ندارد و شما می‌خواهید فواصل را کوک کنید باید از آهنگی آشنا کمک بگیرید. برفرض آهنگ ای ایران!

2)    آهنگ ای ایران دارای فواصل دور از هم و مشخص می‌باشد که برای این کار مناسب است. "ای" برابر نت سل بکار و "ای" از ایران روی نت ر بکار میافتد و "ران" روی نت دو بکار. پس شما با این کار توانستید فواصل بعد پنجم درست و چهارم درست را کوک کنید.

3)    این آهنگ یا آهنگ دیگری را ادامه می‌دهید تا کل سنتور کوک شود.

یکی از ابتدایی‌ترین تمرین‌های کوک ، هم صدا کردن چهار سیم یک نت می‌باشد. چهار سیم یک نت باید دقیقا ً یک صدا بدهند. این کار را با گوش کردن دقیق یا با دستگاه می‌توان انجام داد. که البته روش گوشی در این مورد توصیه می‌شود. زیراکه تمرین بسیار خوبی برای شروع به کوک کردن سنتور می‌باشد.